អ្នកទេសចរគ្រាន់តែចេញដំណើរពីប្រាសាទបាយ័នសំដៅទៅទិសខាងជើងតែមួយភ្លែត ក៏អាចទៅដល់ទីលានប្រជល់ដំរីដោយស្រួល ដែលទីនោះជាវាលស្មៅមានប្រាសាទ១២នៅខាងកើត មានវេទិកាបុរាណសាងពីថ្មរៀបជាថ្នាក់ៗសម្រាប់មនុស្សអង្គុយទស្សនាការប្រជល់ដំរី និងមានរូបចម្លាក់ដំរីទុកជាភស្ដុតាងស្រាប់ ។
នៅក្នុងបរិវេណទីតាំងនេះ មានក្រោលដំរីមួយដែលមានរៀបចំកំពែងថ្មបាយក្រៀមជារង្វង់មូលកម្ពស់៣ម៉ែត្រមានផ្លូវចូល២កន្លែង ដែលជាកន្លែងសម្រាប់ផ្សាំងដំរីដែលទើបនឹងទាក់បាន ។
ខ្មែរបុរាណបានហៅក្រោលដំរីថា «ព្នៀត» នេះសម្រាប់ក្រោលធម្មតា ដែលធ្វើពីឈើដូចក្រោលគោ តែបើធ្វើពីថ្មយ៉ាងរឹងមាំតាំងនៅកណ្ដាលរាជធានីបែបនេះគេហៅថា «ខ្លោងព្នៀត» មានន័យថាជាក្រោលសម្រាប់ដាក់ដំរីស្ដេច ឬដំរីមេទ័ព ។ ជាទូទៅកងទ័ពប្រកបដោយអង្គ៤ ឬហៅថា «ចតុរង្គ» នោះជារួមមានកងទ័ពដំរី កងទ័ពសេះ កងទ័ពសំពៅ និងកងទ័ពថ្មើរជើង ។
ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ស្ដេចតែងតែចេញព្រះរាជបញ្ជាឲ្យរាជសេនាមាត្យចេញទាក់ដំរីព្រៃយកមកផ្សាំងសម្រាប់ប្រើក្នុងចម្បាំង ដោយបង្ហាត់វាឲ្យចេះលុតក្រាប ជាន់ ព្រេច បំបុក ជាដើម និងតែងតែជ្រើសរើសយកតែដំរីណាដែលខ្លាំងជាងគេ (តាមការប្រជល់) សម្រាប់ធើ្វកងកម្លាំងជួរមុខក្នុងឱកាសចូលសមរភូមិ ។ ដំរីខ្លាំងៗសុទ្ធតែមានឈ្មោះពិសេស ដែលស្ដេចប្រទានឲ្យដូចជា ឧត្ដមកុញ្ជរ ពិជ័យកុញ្ជរ ជាដើម ។
- Advertisement -
ចំណែកមេពល មេពាន់ មេរយ ដែលកាន់កងទ័ពដំរី សុទ្ធតែមានគោរមងារពិសេសដូចជា ហ្លួងពិជ័យកុញ្ជរ ឧកញ៉ាពិជ័យគជេន្ទ្រ ជាដើម ។ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ស្ដេចតែងតែប្រកាសឲ្យបើកពិធីប្រជល់ដំរី ទស្សនាកម្សាន្តដែលមានការចូលរួមពីដំរីមកពីខេត្ដស្រុកនានា ក៏ដូចជាដំរីព្រះរាជទ្រព្យ ហើយដំរីណាខ្លាំងជាងគេ ត្រូវបានទទួលរង្វាន់ (របបដំរី មានចេក អំពៅជាដើម) និងទទួលបានបុណ្យស័ក្តិដាក់បញ្ចូលក្នុងបញ្ជីរាយនាមដំរីព្រះរាជទ្រព្យ ។ ជួនកាលស្ដេចឲ្យប្រើព្រះរាជស័ព្ទ និងពាក្យផ្ទុំ យាងជាដើម ។
តាមឯកសារប្រវត្ដិសាស្ដ្រចារទុកថា ខ្មែរនិងលាវ ធ្លាប់ប្រជល់ដំរីដាក់នគរម្ដងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទបរមរាជាទី៤ (១៥៦៦-១៥៧៦) ។ កាលនោះដំរីខ្មែរមានកម្ពស់៣,៥០ម៉ែត្រ ឯដំរីលាវកម្ពស់៤ម៉ែត្រ ប៉ុន្ដែដំរីលាវចាញ់ដំរីខ្មែរ ដែលតម្រូវឲ្យលាវនាំសួយសារអាករមកថ្វាយស្ដេចខ្មែរ ។ ប៉ុន្ដែស្ដេចលាវមិនសុខចិត្ដ ក៏លើកទ័ពមកច្បាំង ហើយចាញ់ខ្មែរទៀត និងត្រូវបានខ្មែរចាប់បានឈ្លើយលាវមួយចំនួនធំ មានទាក់ទងនឹងប្រវត្ដិសាស្ដ្រ «លាវបាក់ទូក» ព្រោះស្ដេចខ្មែរបានឃាត់ឈ្លើយទាំងនោះឲ្យនៅថែរក្សាវត្ដភ្នំដូនពេញ ឲ្យតាំងលំនៅក្នុងភូមិក្បែរនោះ (ត្រង់វិទ្យាល័យបាក់ទូកសព្វថ្ងៃ) ។
ចំពោះទីលានប្រជល់ដំរីនៅក្រុងអង្គរធំ ពិតជាសក្ខីភាពនៃថាមពលដ៏សម្បើមរបស់កម្លាំងចក្រភពខ្មែរ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដោយបានពង្រីកទឹកដីទៅទិសខាងជើង រហូតដល់នគរណានឆាវ ទៅលិចដល់ទន្លេសាលូអង់ (ភូមា) ទៅត្បូងដល់នគរស្រីធម្មរាជ (ម៉ាឡេស៊ី) ទៅកើតធ្លាយដល់សមុទ្រចិន ។ ទោះបីបច្ចុប្បន្នអ្វីៗបានប្រែប្រួលអស់ ក៏ទីលានជល់ដំរីនៅតែមិនរលុបរលាយទៅណាទេ និងនៅតែរក្សាទុកកេរដំណែលប្រវត្ដិសាស្ដ្រដែលកូនខ្មែរមិនអាចបំភ្លេចបានឡើយ ៕
ប្រភពៈ សាលអាន ថ្ងៃទី ២៥/០៥/២០០៧ (ដកស្រង់ពីទស្សនាវដ្ដីអង្គរធំ)
Source: ប្រវត្ដិសាស្រ្ដ